Muis
Blog 194 – 3 maart 2020
Het waarom van de Matthäus Passion
Vrijdag is het weer zover. Dan begint de reeks van in totaal 28 concerten, soms zelfs twee per dag. Waar ik het over heb? De Matthäus Passion van Johann Sebastian Bach. De traditie zet zich voort. Het begint altijd in Elburg, de stad van Bach-specialist Pieter-Jan Leusink. Hij is ook dirigent van het The Bach Choir & Orchestra of the Netherlands, zoals het officieel heet. Bach is booming, want de concerten zijn bijna altijd helemaal uitverkocht.
Waarom zeg ik dit allemaal? Omdat ik al jaren ga. Ik denk al wel bijna tien jaar. Begonnen met een collega van GGD IJsselland in de Grote Kerk in Zwolle. Ik wilde het eens meemaken en vond haar als enige aan mijn zijde. Dus wij naar de Matthäus Passion, aansluiten in de rij, die er tot mijn verbazing stond. Ik moest er even inkomen zeg maar.
Met een pauze weliswaar, was het toch drie uur stilzitten op een kneiterharde bank, alleen maar luisteren en af en toe meekijken in het aangeschafte liedboek. Het was soms lastig volgen, wanneer we niet wisten waar het koor en orkest precies waren. Dat leidde weer tot onderling gepraat. Achteraf een ware doodzonde. Toen het eenmaal afgelopen was en iedereen opstond, zag een bezoeker zijn kans schoon. Hij keek behoorlijk bozig om en zei recht in ons gezicht dat hij hoopte dat wij hier nooit maar dan ook nooit meer zouden komen. Je moest muisstil zijn, genieten, je openstellen voor muziek en zang en het meesterwerk van Bach, waarvan we niet zeker weten wanneer het geschreven is. Ergens tussen 1725 en 1736. Want van dat laatste jaar is het handschrift van Bach nog bewaard gebleven.
Wat we wel zeker weten is dat de Matthäus Passion het verhaal vertelt van Jezus’ laatste dagen. Hij wordt verraden, berecht, gekruisigd en begraven. De tekst is samengesteld door Picander, pseudoniem van Christian Friedrich Henrici, waarschijnlijk in nauwe samenspraak met Bach zelf. Als rode draad gebruikten ze het verhaal zoals verteld door de Evangelist Matteüs.
Ik heb de beste man na mijn eerste Matthäus Passion nooit meer weer gezien. En ik loste het gefluister op. De laatste jaren ging ik alleen, tot vorig jaar. Toen ging ik een goede vriend mee naar het Dominicanenklooster. Dit jaar gaan we weer. Vrijdag 13 maart in Apeldoorn. Nu vrijdag begint het eerste concert van de in totaal 28. De laatste op Paaszondag 12 april. Vier keer treedt The Bach Choir & Orchestra of the Netherlands zelfs twee keer per dag op. Bijvoorbeeld op 5 april, tweemaal in Nijmegen, de dag dat Leusink 62 jaar wordt. De Matthäuspassionmarathon wordt het wel genoemd.
Dat de reeks aanvangt in Elburg is meer dan logisch. Het is de woonplaats van Leusink, waar hij samenwoont met sopraan Olga Zinovieva. In dat vestingstadje begon hij in 1984 met het Stadsknapenkoor, later omgevormd tot Hollands Boys Choir. De jongens werden onder meer klaargestoomd om de Matthäus Passion te gaan zingen. Inmiddels is het jongenskoor niet meer actief. Te weinig jongens, te veel andere prioriteiten en ik las in een artikel in het Reformatorisch Dagblad over de stembreuk van jongens, dat het topsport is en dat Leusink met het koor in een reorganisatiefase zat. Hij is er niet uitgekomen.
Elburg is ook de plaats waar ik vijf jaar lang heb gewerkt bij de Elburger Courant (bestaat ook al niet meer) en gewoond aan de Hellenbeekstraat. Het kantoor van Leusink huist er nog steeds, niet ver af van waar ik woonde. Je kon er niet omheen. Tegenwoordig kent de stad zelfs een festival klassieke muziek. Vier dagen lang. Jaarlijks in juni.
Ook als je niet in Elburg woont, krijg je van alles mee over de Matthäus Passion concertreeks. De sites beleefklassiek.nl en pieterjanleusink.nl zijn in deze periode enorm actief. Ongekend. Overmatig. Overkill. Een advertentie in de krant, of online en niet te vergeten de concertkrant. Het is veel en vaak en simpelweg niet te missen. Tickets in de voorverkoop met korting, of aangeboden op Marktplaats. Het is handel maar dan van Bach. Minister-president Rutte, fervent bezoeker sprak niet voor niets over ‘’een heel commercieel stuk.”
Maar of het nu commercieel is of niet. Ik ga dit jaar dus ook weer. Waarom? Het is een moment van rust voor mezelf. Van zingeving en misschien wel van berusting. Je gaat zitten, je bent stil, luistert en kijkt. Natuurlijk, in de pauze kun je er vandoor gaan. Omdat je niet meer stil kunt zitten, een houten kont hebt van de kerkbank of je het gewoon te lang vindt duren. Maar vraag je nu te veel van jezelf als je bijna drie uur lang niet bezig bent met het dagelijkse drukke leven? Dat je je mobiel op stil in je binnenzak houdt? En dat je even niet denkt aan straks, morgen of de verre toekomst en wat je allemaal nog moet doen?
De Matthäus Passion is een geestelijke marathon. Je denkt na over mensen in je nabije omgeving die je dierbaar zijn. Je laat je gedachten gaan over al het leed, vroeger en nu. Over je familie, je partner en je kinderen. En je pakt het liedboek er nog eens bij en leest het verhaal achter de Matthäus Passion. Voor de zoveelste keer en laat het op je in werken. En je komt tot rust, simpelweg omdat dat het enige is dat je dan kan doen. Luisteren, ondergaan en tot rust komen. Daarom ga ik ieder jaar. Eerlijk gezegd kan ik niet wachten totdat ik mijn jongens ook een keer kan meenemen. Ik kan het zonder ook maar enig serieus commercieel belang, iedereen aanraden. En…er zijn nog kaarten.
Deze blog werd mede mogelijk gemaakt door beleefklassiek.nl en pieterjanleusink.nl, waarvoor mijn hartelijke dank.