Stof

Blog 287 – 19 januari 2021

De zeven tips om fouten in je tekst te voorkomen

“Voordat ik een fout maak, maak ik die fout niet”, is een bekende uitspraak van Johan Cruijff. Als ik Cruijff probeer te volgen, dan komt het erop neer dat je logischerwijs geen fouten maakt. En als je toch een fout dreigt te maken, dan constateer je dat tijdig, je herstelt het en maakt de fout dus niet. Hoe mooi is dat?

Kortom, je gaat foutloos door het leven. Het lijkt mij wel wat, zeker als tekstschrijver.

Ik moest eraan denken toen ik onlangs een artikel las van Olaf Geysendorpher van communicatiebureau Proven Context. Ik citeer:
‘Een tikfout. Een letter die er niet hoort. Nog een tikfout. En het woordje ‘de’ dat ergens is blijven staan. En een meervoudsvorm waarbij de rest van de zin al naar enkelvoud was aangepast. Zelfs een dubbele zin aan het eind van een alinea. Zeker vijf tekstfouten zie ik. Shit. Dit is inderdaad niet goed. Waar is het misgegaan?’

Tekstfouten, ik gruwel er zelf ook van. Vind het vreselijk en baal als een batterij stekkers. Hoe kon ik zo stom zijn om het niet te zien? Waarom heb ik dat à la Cruijff niet tijdig geconstateerd? En ik voel mij schuldig. Want ik ben toch ingehuurd om een tekst te maken of na te kijken. En dan een fout maken... Voor jou tig anderen. Ja, zo denk ik echt.

Toevallig verstuurde ik maandag een mail naar een klant van weleer. Ik zocht wat oude correspondentie erbij en zag tot mijn schrik dat ik haar naam verkeerd gespeld had. Zelf wordt mijn naam ook regelmatig met een -c geschreven. Vind ik ook niet heel tof.

Ik ben maar wat blij met de bewerkfunctie op de diverse social mediakanalen. Want een tikfout is zo gemaakt. Mijn favoriete kanaal Twitter doet daar niet aan. En dat komt omdat Twitter dat niet wil. Begonnen als sms-dienst en die berichten kun je ook niet aanpassen, dus tweets ook niet, zo luidt de uitleg. Dat heeft wel wat. Aan de andere kant weet ik niet hoe snel ik een tweet moet wissen na een tikfout, of door het digitale stof kruip als het al te laat is.

In 2019 waren dit de meest gemaakte fouten op social media. Check de link en speel de quiz onderaan. Nul fout neem ik aan?

Naast verkeerd geschreven namen en een Twittertikfoutje hier en daar, merk ik dat ik nog wel eens de mist inga met de keuze tussen enkel- en meervoud. Die staat (of is het staan?) overigens niet in de top tien van meest gemaakte taalfouten, gepubliceerd door Taalvoutjes.

“Voordat ik een fout maak, maak ik die fout niet.” Is het erg als je een fout maakt?  Ik vind van wel. De top vijf van dooddoeners, platslaanders en gruwel clichés:

1. Iedereen maakt fouten.
2. Waar maak je je druk om?
3. Er zijn belang(e)rijke zaken in het leven!
4. Niemand is perfect.
5. Van fouten leer je.
    

Ik denk niet zo. En ik wil ook niet zo denken. Een tekstschrijver mag geen fouten maken. Maar hoe voorkom ik het maken van fouten? Ik geef drie wat algemene tips en sluit af met de mijne, die wat specifieker zijn.

1. Plan je tekst in. Werp een blik in je agenda. Zeg niet iets toe dat je niet waar kunt maken. Knik niet direct ja tegen een opdrachtgever, maar gun jezelf tijd om het werk goed te organiseren en stuur de klant de volgende dag je planningsvoorstel toe.

2. Check je tekst grondig. En dat is niet per se door hem tig keer door te lezen vanaf je scherm, maar ik heb er drie manieren voor. De eerste is uitprinten. Dat helpt, zeker met lange teksten. De tweede is, doe eens een check met de zoekfunctie op consequent schrijven van namen, functies en veel gebruikte woorden. Dat laatste zal je verbazen. Je favoriete woord gebruik je dus echt heel veel. En wat ik best vaak doe bij bijvoorbeeld een mailing, persbericht of webstekst is de tekst in Word laten voorlezen en dan luister ik heel kritisch. Dat is mijn derde manier.

3. Oefen invloed uit op de deadline. Bespreek het en kom met argumenten om erop te sturen. Wat werkt prettig voor beide partijen? Als een opdrachtgever zegt van de deadline is vrijdag 16.00 uur en er moet ook nog een aantal mensen naar kijken, dan weet je zeker dat dat niet allemaal in het weekend gebeurt.
Ik had eens een klant die vasthoudend was aan de deadline. Ok, ok, dat betekende een paar avondjes doorhalen. Toen ik alles op tijd aanleverde, kreeg ik onder dankzegging te lezen dat er een paar weken overheen zou gaan voor er een reactie zou komen. Er was namelijk nog iemand op vakantie.

4. Gooi je tekst in de eindfase niet meer op zijn kop. Goochelen met de tekstvolgorde, last-minute tekstbruggetjes, schrijven, schrappen om vervolgens toch weer te schrappen en al dan niet te schrijven… Doe het niet. Iemand die ooit een commerciële tekst van mij wilde beoordelen, raakte gevangen in zijn eigen overtuiging dat iedereen verstand had van schrijven en hij nog iets meer. Uiteindelijk meldde hij zich geketend weer bij mij.

5. Doe iedere dag een taalquiz. Zelf begin ik de dag met drie Beter Spellen vragen op mijn mobiel. Niet voor het gemakkelijkste niveau gaan hè. Ook kijk ik iedere dag op mijn Taalkalender. Kortom, ik houd het een beetje bij. Jij ook?

6. Maak je nu steeds dezelfde fouten, of vind je het nu moeilijk om iets te doorgronden en wil je er alles over weten, koop een boek. Wat ik bijvoorbeeld interessant vind om meer van te weten, is hoe het werkt met voorzetsels. Dat is nogal een dingetje in het Nederlands. Ik ben blij met dit boek en gebruik het met enige regelmaat.

7. Pretest… niet. “Iedereen is uniek, behalve ik.” Een citaat van Herman Brusselmans. Als tekstschrijver maak je je eigen keuzes, heb je jouw kijk op zaken en bezit je een onderscheidende manier van schrijven. Iedereen is daar anders in. Zeg nu zelf, als je een tekst voorlegt aan een ander, hoe vaak wordt jouw tekst daar nu echt beter van? En door wie laat je je artikel lezen? Door je vriend, oma of andere bekende, die alles mooi vinden wat je produceert? Of door een vakbroeder of -zuster, die een tekst anders had geschreven. Ongetwijfeld, logisch, maar ook beter?

Zei Ernest Hemingway niet ooit: “Je hoeft niet alle fouten zelf te maken. Gun de anderen ook een kans.”